Projekt literacki

Projekt literacki to bardzo szerokie pojęcie, łączące w sobie zarówno krótkie i proste działania np. na lekcji, jak i długoterminowe i złożone projekty, zbudowane wokół motywu literackiego, pisarza czy ważnej dla klasy książki. Ich wspólnym mianownikiem jest cel – nauczenie dzieci i młodzieży aktywnych metod czytania, krytycznego myślenia oraz samodzielności w lekturze i analizie tekstu.

Bez względu na to czy planujemy długi, angażujący wiele osób projekt, czy stosujemy krótkie miniprojekty na lekcji, pamiętajmy o zachowaniu elementów pracy metodą projektu – podziału na grupy, samodzielności uczniowskiej w planowaniu (przy wspólnym z nauczycielem lub nauczycielką określeniu celu), odpowiedniego czasu na działanie, prezentację i podsumowanie. Pozwoli nam to wspierać kompetencje kluczowe uczniów i uczennic, zaangażuje ich w pracę i da nam pewność, że zamierzony przez nas cel edukacyjny będzie osiągnięty.

Przykłady projektów literackich

Baza z pomysłami na większe i mniejsze projekty jest niewyczerpywalna, a na blogach i grupach nauczycielskich można znaleźć wiele doskonałych pomysłów. Tu prezentujemy kilka popularnych rozwiązań, po które warto sięgnąć. Opisane przykłady odnoszą się do samego działania grupy, ale powinny być poprzedzone planowaniem z grupą lub klasą i dopełnione podsumowaniem i choćby krótką ewaluacją.

Zebranie informacji o utworze

Tworzenie metryczek  utworów nie musi być nudne. Jeśli zależy nam tylko na podstawowych elementach, wystarczą takie zadania, jak „literackie pranie” czy plakaty. „Literackie pranie” to zestaw wyciętych z papieru koszulek, na których grupy lub pary umieszczają najważniejsze informacje z niewielką ilustracją. Każda grupa opracowuje jedną koszulkę, tak, by informacja na niej była czytelna. Każda z grup wiesza swoją koszulkę na sznurze od bielizny, dzięki czemu wszystkie wiadomości są widoczne i łatwo przyswajalne. Grupy mogą też opracowywać lapbooki, do których będą w trakcie omawiania dodawać kolejne elementy lub zaprojektować grę planszową – przewodniczkę po utworze, co sprawdza się również w przypadku omawiania wydarzeń i zapamiętywania chronologii.

Charakterystyka bohatera

Najprostsza, by zapamiętać kto kim był w utworze, nie wymaga dużych nakładów pracy, można ją zwizualizować za pomocą narzędzi internetowych takich jak aplikacje imitujące media społecznościowe (np. konto na FB lub Instagramie Jacka Soplicy) – prawidłowo wykonane zadanie wymaga nie tylko przypomnienia sobie jak dana osoba wyglądała, ale też jakie ma cechy charakteru, czym się zajmowała, co było dla niej ważne. W ten sposób można klasę przygotować do późniejszego pisania akapitu czy dwóch o bohaterze literackim. Z kolei, podsumowując omawianie książki, można wydać przyjęcie – uczta literacka” to pomysł na spotkanie przy jednym stole bohaterów literackich (jednej lub wielu książek) – uczniowie i uczennice wchodzą w role poszczególnych bohaterek i bohaterów i odgrywają je podczas całego przyjęcia. W wersji, gdy mamy więcej czasu na przygotowanie, sami przynoszą posiłki, które są opisane w książce lub mogłyby się znaleźć na stołach bohaterów. Przyjęcie poprzedza, oczywiście, opracowanie jak dana postać powinna się zachowywać – np. wszystkie osoby odgrywające rolę Telimeny pracują w jednej grupie, by przygotować się do roli.

Charakterystyka miejsca

Dobrze sprawdzają się dioramy, np. w pudełkach po butach lub pizzy, wszelkiego rodzaju makiety, także duże, robione wspólnie na połączonych stołach. Mogą to być „wariacje na temat”, ale też można zacząć od dyskusji, co powinno się znaleźć na takiej makiecie (pokoju, domu lub całej miejscowości). Na wielkich płachtach papieru można tworzyć mapy, zaznaczać ważne miejsca lub sprawdzać jaką trasą poruszali się bohaterowie, czy odległości na mapie mają odzwierciedlenie w utworze itd. Dioramy i makiety pozwalają za pomocą przedmiotów i kolorów budować nastrój, odpowiadający nastrojowi książki i dają wyobrażenie o życiu bohaterów.

Pogłębianie kontekstu

Projekty literackie aktywizujące uczniów i uczennice, wcale nie muszą być nieustannym festiwalem fajerwerków. Rzetelna praca nad wybranym tematem może być równie dobrym projektem, jak te oparte na umiejętnościach plastycznych i zabawie. Dobrym rozwiązaniem może być przygotowanie zawczasu przewodnika po lekturze, niewielkiego zeszytu ćwiczeń, w którym pojawią się pytania pogłębiające – dlaczego Sam mówił do Frodo „mój panie”,  choć byli dobrymi przyjaciółmi? Dlaczego rodzeństwo Pevensie znalazło się w domu profesora? – każde pytanie, które pozwala odnieść się do kontekstu historycznego, kultury i sztuki kraju bohatera, sprawia, że możemy lepiej zrozumieć bohaterów.

Praca z emocjami

Projekty literackie pozwalają uczniom i uczennicom wyrazić i nazwać swoje emocje. Od form abstrakcyjnych np. ilustrowania emocji za pomocą lego, po działania, dzięki którym można wyrazić emocje wprost. Tworzenie map emocji w przestrzeni klasy otwiera przestrzeń do dyskusji i pokazuje, że każdy może czuć coś innego. Sama scena oskarżenia Ani Shirley o kradzież broszki, może być pretekstem do długiej dyskusji, a włożenie tego w ramy projektu literackiego sprawia, że można mówić o ważnych i trudnym emocjach z bezpiecznym dystansem.

Projekty czytelnicze

Projekty zaplanowane tak, by grupy zachęcały innych do zapoznania się z jakąś książką, do czytania w ogóle lub do takiego zaaranżowania szkoły, by stała się bardziej przyjazna dla młodych czytelników i czytelników.