Edukacja medialna
Według badań Urzędu Komunikacji Elektronicznej z 2020 r., 97 proc. dzieci w wieku szkolnym korzysta z internetu, ponad 80 proc. posiada telefon komórkowy, a korzystanie z niego najczęściej rozpoczyna się w wieku 7-8 lat. Badanie EU Kids Online opublikowane w 2018 r. wskazuje, że o ile większość dzieci i młodzieży dobrze radzi sobie z wykorzystaniem mediów i urządzeń ekranowych do rozrywki i komunikacji, mniejszość potrafi skutecznie wyszukiwać informacje i sprawdzać ich wiarygodność. Najrzadziej dzieci i młodzież wykorzystują je do dzielenia się własną twórczością, prowadzenia dyskusji na ważne tematy społeczne lub polityczne czy też uczestniczenia w społecznościach internetowych rozwijających hobby. Wartościowy i bezpieczny sposób korzystania z internetu i telefonów można kształtować dzięki odpowiedniej edukacji.
Model Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej
W gronie organizacji zajmujących się edukacją medialną w 2019 r. opracowaliśmy „Model Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej (MEMIC)”. W jego ramach definiujemy edukację medialną jako
interdyscyplinarny obszar działań praktycznych, których celem jest kształcenie kompetencji, umożliwiających świadome, aktywne, odpowiedzialne, prospołeczne, krytyczne i twórcze korzystanie ze wszystkich rodzajów mediów w różnych celach.
Kompetencje medialne, informacyjne i cyfrowe
W ramach Modelu Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej sformułowaliśmy m.in. osobiste kompetencje MIC, a wśród nich:
- korzystanie z mediów oraz urządzeń cyfrowych - zestaw kompetencji obejmujący m.in. obsługę sprzętu i oprogramowania (a także radzenie sobie z problemami i szukanie pomocy w razie potrzeby), umiejętność tworzenia przekazów w różnych formach i publikowania ich w różnych kanałach (w zależności od ich możliwości i ograniczeń, a także potrzeb odbiorców), eksperymentowanie, innowacyjność i kreatywność;
- korzystanie z informacji - zestaw kompetencji obejmujący m.in. znajomość różnych źródeł informacji, umiejętność ich porównania i krytycznej analizy, a także oceny wiarygodności, świadomość istnienia podmiotów szerzących dezinformację i umiejętność rozpoznania jej mechanizmów, a także znajomość podmiotów zajmujących się weryfikacją informacji, umiejętność wyszukiwania i znajomość mechanizmów wyszukiwarek, wiedzę na temat baniek informacyjnych i tego, jak powstają;
- krytyczny odbiór przekazów medialnych - zestaw kompetencji obejmujący m.in. umiejętność konfrontacji napotykanych przekazów (o różnych konwencjach, stylach i gatunkach, ze świadomością ich wybiórczości i ograniczeń) z rzeczywistością (w tym kulturową czy historyczną, w której powstały), wyrażania własnego zdania, udziału w dyskusji, a także tworzenie warunków do jej przebiegu i otwartości na różne opinie, świadomość różnego odbioru informacji i reagowania na nie w różnych przestrzeniach i gronach, świadomość różnych modeli biznesowych mediów i roli reklamy;
- bezpieczne korzystanie z mediów - zestaw kompetencji obejmujący m.in. świadomość zagrożeń związanych z korzystaniem z mediów (np. naruszenia godności czy prywatności, bycia śledzonym, dezinformacji i manipulacji), umiejętność dbania o bezpieczeństwo (np. ostrożność w kontaktach z nieznajomymi, korzystanie z wiarygodnych mediów i bezpiecznych połączeń internetowych, używanie oprogramowania zabezpieczającego, bezpiecznych i zabezpieczonych haseł, stosowania bezpiecznych ustawień, świadome publikowanie informacji o sobie), znajomość prawa (np. autorskiego i dot. prywatności), zasad zachowania (np. etyka, netykieta, regulaminy) i przestrzeganie ich (np. nie naruszanie czyichś praw, korzystanie z dzieł na wolnych licencjach, opisywanie źródeł materiałów), świadomość miejsc, gdzie można zgłaszać nieprawidłowości, szukać pomocy, wspieranie osób w bezpiecznym korzystaniu i pomoc w razie potrzeby;
- aktywne korzystanie z mediów - zestaw kompetencji obejmujący m.in. dowiadywanie się o ważnych tematach społecznych, zabieranie głosu w debacie publicznej, szukanie wsparcia i zgłaszanie nieprawidłowości odpowiednim podmiotom, włączanie się w działania społeczne, działanie przy pomocy mediów.
Dlaczego warto rozwijać kompetencje medialne?
Kompetencje medialne, informacyjne i cyfrowe są potrzebne w rozwoju i funkcjonowaniu osobistym, budowaniu relacji z innymi osobami i grupami, działaniach społecznych, szkolnych i zawodowych. Od nich zależy, jak sprawnie znajdziemy, zrozumiemy, ocenimy i będziemy w stanie wykorzystać potrzebne informacje, a także jak szybko będziemy w stanie je przekazać. Rozwój tych kompetencji wpływa na wielość możliwości twórczego wykorzystania mediów do prezentacji swoich treści. Od zakresu wiedzy i umiejętności zależy też, jak bezpieczne będą nasze dane, prywatność i zasoby, a także, czy zgodnie z prawem będziemy korzystać z przestrzeni medialnej. Od stanu kompetencji medialnych, informacyjnych i cyfrowych w społeczeństwie zależy jego aktywność, rozwój, stabilność i bezpieczeństwo.
Publikacja
Model Edukacji Medialnej, Informacyjnej i Cyfrowej (MEMIC)
Dokument wspierający kształcenie kompetencji medialnych, informacyjnych oraz cyfrowych, przeznaczony dla nauczycieli i nauczycielek.
Jak się zaangażować?
W ramach programu Szkoła twórczych praktyk do pracy z grupą wiekową 7-12 lat i ich rodzicami przygotowaliśmy kolekcję filmów i scenariuszy zajęć rozwijającą kompetencje społeczno-emocjonalne, potrzebne do świadomego i bezpiecznego poruszania się w świecie online i offline.
W ramach programu Szkoła twórczych praktyk do pracy z grupą wiekową 13-18 lat przygotowaliśmy kolekcję filmów i scenariuszy zajęć rozwijającą kompetencje społeczne poprzez edukację filmową.
Polecane materiały
Smartfon medialny
Narzędzie, które pomaga w analizie medialnych przekazów poprzez zadawanie pięciu prostych pytań.
Nie tylko fake newsy
Zajęcia poświęcone technikom i sposobom medialnej dezinformacji. Pozwalają przećwiczyć ich rozpoznawanie i rozwinąć krytyczne myślenie.
Jak zrealizować projekt medialny - kampania społeczna
Zestaw scenariuszy lekcji, ćwiczeń, prezentacji, filmów i innych materiałów audiowizualnych przydatnych do przygotowania kampanii.
O prywatności i bezpieczeństwie w sieci
Jak zadbać o swoją prywatność w sieci? Co zrobić, aby czuć się w sieci bezpiecznie? Gdzie szukać pomocy, gdy napotkasz zagrożenie w sieci?